Þannig er þjóð sem elskar sjálfa sig fagnað
17. Maí er klárlega stærsti þjóðhátíðardagur Noregs. Hvað gerðist eiginlega 17. maí 1814 í Noregi, hvernig gerðist það, hverju fagna Norðmenn og hvers vegna er þessi dagur þeim mikilvægur? Og hvers vegna er verkfall norskra blaðamanna svona sárt í ár?
Hátíðarhöldin 17. maí þýða fyrir Noreg bæði sjálfstæðishátíð og endanlegan sigur stjórnarskrárhyggju í landinu. Frá 1380 var Noregur, fram að því sjálfstætt konungsríki, sameinuð í bandalagi við Danmörku. Það varð smám saman meira og meira hluti af Danmörku og allar aðalskrifstofur voru í höfuðborginni Kaupmannahöfn. Noregi, en þó sérstaklega frá upphafi 19. aldar fleiri kallaði eftir því að einhverjar skrifstofur yrðu fluttar til Noregs. Það var aðallega um háskólann og bankann. Árið 1807 gengu Danir til liðs við Napóleon í Napóleonsstríðunum en það skaðaði hagsmuni norska hluta landsins sem var algjörlega háður viðskiptum við stærsta óvin Napóleons, England. Noreg voru erfið ár og það voru líka sjaldgæfar raddir um að Noregur sameinaðist Svíþjóð, sem hafði verið hluti af and-Napóleonsbandalaginu frá 1809 og var að reyna að eignast Noreg. Þetta tókst honum loks í janúar 1814, þegar Danmörk varð að afsala sér norska hluta landsins, sem sænski konungurinn eignaðist.
Norðmenn, undir forystu danska prinsins og í Noregi eftir Christian Frederik reyndu þeir að snúa við örlögum Noregs og öðlast sjálfstæði. Fyrstu viðleitni danska prinsins til að verða einvaldur erfðakonungur naut ekki stuðnings í Noregi og Christian Frederik stóð frammi fyrir kröfu Norðmanna um setningu stjórnarskrár. Hann varð að lokum við þessar kröfur og lét kalla saman ríkisþingið, en mikilvægasta verkefni hans var undirbúningur og samþykkt stjórnarskrárinnar og konungskjör.
17. Í maí 1814 samþykkti norska konungsþingið fyrstu norsku stjórnarskrána og kaus danska prinsinn Christian Frederik sem konung Noregs.Í stjórnarskránni voru margir þættir úr öðrum stjórnarskrám þess tíma sem voru og auðvitað nokkrar hreinnar norskar greinar. Á heildina litið var stjórnarskráin mjög lýðræðisleg og miðað við þá tíma öðlaðist hátt hlutfall norskra karla kosningarétt.
Þessi viðleitni Norðmanna til sjálfstæðis var ekki ósvarað og Norðmenn gengu í sambandið við Svíþjóð sumarið 1814. Verðandi konungur Svíþjóðar, Karl Johan, samþykkti aftur á móti að eftir ákveðnar breytingar gætu Norðmenn haldið stjórnarskránni og fengið háa sjálfstjórn. Auðvitað var stjórnarskránni breytt og bætt við nokkrum sinnum síðar, en hún er enn gild stjórnarskrá Noregs. Og þess vegna er þessum degi enn fagnað af mikilli gleði.
Royal hefðbundinn 17. maí stendur hann á svölum konunglega kastalans Slottet í Osló, þaðan sem hann veifar til mannfjöldans sem fer fram hjá, sérstaklega morgunbarnagangan er mjög vinsæl. Castle Slottet er staðsett í miðbænum og er á hæð, aðalgatan Karl Johan opnast að henni. Hátíðarhöldin eru auðvitað þau stærstu í Ósló, en þau eru vissulega hefðbundnari í norskustu borg í heimi, Bergen.
Hátíðarhöld í næststærstu borginni Bergen hafa líka sín sérkenni. Í Bergen eru göngur barnakóra borgarinnar, svokallaðar buekorpser, sem hafa verið til frá miðri 19. öld. Þessir sveitir ganga ásamt fánagöngunni og tromma í takt. Hvert kórinn er bundinn við ákveðið borgarhverfi. Þann 17. maí ganga kórarnir í einkennisbúningi, drengirnir eru vopnaðir trériffli og ganga eftir fyrirmælum elsta foringja hópsins. Fyrstu árin voru buekorpser mjög vinsæll þáttur í hátíðarhöldunum, en á nokkrum árum urðu gagnrýnisraddir á herskáa framkomu þeirra smám saman háværari og tíðari.
Nú eru Buekorpsar enn og aftur mjög vinsælir í hátíðarhöldunum, drengjakórarnir æfa gönguna allt árið og nærveru þeirra er að mestu tekið mjög vel í Bergen. En sérstaklega manneskja sem þjáist ekki af Bergens þjóðrækni hristir að mestu höfuðið, hann sér litla drengi ganga með trériffla á öxlunum.
Önnur sérstaða Bergen með langa hefð er að klifra upp á háan stöng (klatrestange) sem ýmsir hlutir eru hengdir ofan á. Verkefnið er að klifra alla leið á toppinn og það sem viðkomandi getur borið með sér á botninn er hans. Verkefnið er alls ekki eins einfalt og það virðist, súlan er stundum máluð til að láta hana renna meira.
Í dag, þegar hátíðin 17. maí er nú þegar fjöldahátíð þar sem allir Norðmenn taka þátt, frekar en að auka hátíðina, er áherslan lögð á hvaða gildi hátíðin ætti að hafa. Hvað þessi alnorsku gildi sem ættu að sameina allt fólk sem býr í Noregi? Eru hefðbundin gildi og hátíðarhættir bindandi afl og markmið hátíðarinnar, eða hafa þau ekkert að segja við Norðmenn í dag og reynt er að treysta norsku þjóðina með nútímalegri og nútímalegri slagorðum. Þessar spurningar munu væntanlega koma upp oftar og oftar og fylgja hátíðarhöldum um ókomin ár. Noregur í dag er sambland af báðum þessum tilhneigingum, annars vegar sjálfsöruggt og nútímalegt ríki sem reynir að skipta miklu á heimsmælikvarða, samofið en hins vegar gífurlegri hefð, ættjarðarást og ættjarðarást. og algjöra sjálfsskoðun.
17. Maí 2018 mun einkennast af verkfalli norskra blaðamanna. Nei, þeir eru ekki að slá fyrir málfrelsi og þeir eru ekki einu sinni að berjast við ríkissjónvarpsstjórann. Þeir vilja (koma heiminum á óvart) hærri laun og meiri tíma fyrir vönduð vinnu. Fyrir marga Norðmenn, sem eru vanir að streyma í beinni allan daginn og myndefni af hátíðahöldum víðsvegar um Noreg, mun óstjórnað myndefni eingöngu frá höfuðborginni koma sem áfall. Ég verð líka að viðurkenna að þegar ég kveikti á útvarpinu í morgun og í stað hefðbundinna aumkunarverðra ræðna um norska sérstöðu var norskt popp í spilun, fannst mér skrítið. Eitthvað er að gerast í Noregi.
Heimild greinar: https://bubo.sk/blog/17-maj-v-norsku-1
Greinarhöfundur: Jozef Zelizňák