Seenaa gabaabaa oomisha wayinii Slovaakiyaa

Mata dureen biloogichaa itti aanu xiqqoo dhugaa ta'ee waan jiruuf, seenaan wayinii Slovakia irraa dhufe tokko tokkoon xuuxuu hunda duuba maaltu akka dhokate tilmaamuun ni danda'ama.
Due to the lakkoofsa xiqqaa meeshaalee barreeffamaa kunuunfamanii, jalqaba wayinii hojjechuu Slovakia rakkisaa ta'uu isaati. Sanadni jalqabaa galmaa’e jaarraa 11ffaa irraa kan dhufe yoo ta’u, yeroo sanatti garuu warshaan wayinii kun caasaa guddate irra ga’ee ture, kana irraas bu’uurri isaa kanaan dura ijaarame jennee fudhachuu dandeenya. Guutummaa kibba Slovaakiyaatiif yoo xiqqaate jaarraa 11ffaa dura jaarraa 2 hanga 3tti bara kana jijjiiruun ni danda’ama.

Mootiin Roomaa Probus, naannoo naannoon mijatu jirutti maasii wayinii akka hundeeffamu ajaje, wayinii wayinii biyya keenya keessatti akka babal'atu gargaareera. Wayiniin tartiiba kanaan dura Seeltoonni oomishaman hayyoota seenaa yeroo sanaatiin 'mi'aawaa' jechuun waama ture. Yeroo sanatti wayiniin Seeltik mi'aa har'aa madaalawaa fi dinqisiifamuu irraa fagoo ture. Sababni isaas haala qilleensaa adda addaa ta’uu danda’a, kunis jaarraa darban keessatti gara bifa amma jiruutti jijjiirame.

Maasii wayinii kaka'umsa Roomaatiin hundeeffame naannoo Danube kan daangaa bulchiinsa Roomaa gidduutti uumame uumame. Godaansi ummatootaa Islaawota fida, isaanis duudhaa hundeeffame itti fufaniiru. Haa ta'u malee, guddinni itti aanu gamtaa Islaavootaa fi uumamuu Moraaviyaa Guddittii qofaan dhufa. Dhufaatiin Siirilii fi Meetodiyos amantii Kiristaanummaa babal’achuu qofa osoo hin taane, sirna irratti wayinii fayyadamuu kan mirkaneesse yoo ta’u, kunis dimenshinii hafuuraa isaaf kenne.

Naannoleen wayinii guddisan bara bulchiinsa Isxifaanos I. kan uumaman yoo ta'u, waldaaleen ni hundeeffamu, magaalonni maqaa magaalaa mootii bilisaa argatu. Ummatoonni loltoota Taataar erga lynching ta’anii booda dhufan, gosoota haaraa fi teeknooloojiiwwan adeemsa hojii fidanii dhufan. Omishni wayinii jiraattotaa fi wayinii hojjetan faayidaa indaastiriiwwan biroo hin arganne akka argatan gargaara. Mootiin fi abbootiin qabeenyaa barreeffama kana biyya alaa daldaluuf fedhii qaban turan. Wayiniin kaznaa isaanii haalaan fooyyesse.

Yeroon naannoo guddaan wayiniidhaan uwwifame bara bulchiinsa Maariyaa Tereezaa fi abbaa warraa ishee Joozee 2ffaati. Maasii wayinii kun gara hektaara 57,000 gahe. Duudhaan vintage, kan nuti biloogii isa darbe keessatti waa’ee isaa barreessine, jalqaba kan qabu asitti.

Dhuma jaarraa 19ffaatti naannoon guddaan wayiniidhaaf kenname dhukkuba phylloxera jedhamuun kan miidhame yoo ta'u, kunis maasii wayinii Awurooppaa %80 haleelee barbadeesse. Kanaaf, wayinii Ameerikaa ol bahu, kan dhukkuba kana irraa bilisa ta'e, biyya alaatii galfamuu qaba ture. Slovaakiyaa keessatti hektaara 57,000 kan jalqabaa gonkumaa hin deebine.

Soshaalizimiin viticulture kan deeggare yoo ta'u, kan nama dhibu, baay'inni baasii qulqullinaatiin dhufe. Waraana booda lafa hektaara 12,000 ture irraa gara tilmaamaan hektaara 30,000tti babal’ate. Seenaa keenya keessatti sadarkaan haaraan Warraaqsa Lallaafaa booda uumame, oomisha wayinii Slovakia jalqaba haaraa fide. Bu'aa isaa har'a dhandhamuu dandeessu.

Maddoota:
KAZIMÍR,Š.1986. Yeroo darbe Slovakia keessatti wayinii guddisuu fi wayinii oomishuuf. Biraatislava: VEDA, 1986. 327 fuula.
https://seenaaweb.dennikn.sk/clanky/detail/kedy-prislo-vino-na-uzemie-slovenska
http://slovakiawines.com/ fuula manaa-slovakiawines/historia/

Galmee suuraa: https:/ / www.vinoruban.sk/seenaa-strucna-vinohradnictva-a-vinarstva-na-slovensku/